1) the compulsive saver - yəni daima pul yığan, qənaətcil, yığımcıl tip.
əlamətləri:
- hətta heç bir hədəf və məqsəd olmadan elə hey pulu qırağa qoyub yığmaq;
- pula qənaət etməyin həyatda güvənli, təhlükəsiz hiss etmək üçün yeganə yol olduğunu düşünmək;
- həddən artıq qənaətcillik. yəni dost-tanışın bir şey alanda ən ucuz harada və necə tapa biləcəyini, hansı malın veriləcək pula dəyib-dəyməyəcəyini və s. bu kimi şeyləri səninlə məsləhətləşib, səndən öyrənir.
pitfalls, yəni bir növ problem və ya çətinlikləri: bəzi kompulsiv yığıcılar pul itirməkdən o qədər qorxurlar ki, bütün ömürlərini çox çalışıb qənaət edərək yığdıqları pulu xərcləmədən keçirirlər. Bir sıra hallarda onlara xoşbəxtlik və məqsəd gətirə biləcək hobbilərdən və digər fəaliyyətlərdən imtina da edirlər.
tövsiyələr: hər şey ölçülü olmaqdan keçir. Pul yığmaq ilə həyatdan zövq almaq arasında düzgün balansı qurmağı öyrənmək lazımdır. Bunun üçün də insan gələcəkdə özünü harada harada görürsə, oranı və ora çatmaq üçün yığdığı, türklər demiş, birikimləri, pulu necə istifadə edəcəyini düşünməlidir.
2) the Compulsive Spender - yəni pulu kompulsiv xərcləyənlər; bədxərclər.
Əlamətləri:
- ehtiyac olmayan şeylərə pul xərcləməyə meyillilik;
- outgoing, yəni dostcanlısı şəxsiyyətə sahib olub, ətrafdakı insanlara hər hansı bir səbəb olmadan "special" davranmaq, əliaçıqlıq etmək;
- emosional sıxıntı olanda çarəni - anlıq təminlik üçün - pul xərcləməkdə görmək.
problemləri: hətta böyük məğləğlərdə borcları olsalar da, bu tip insanlar durmadan alış-veriş etməyə davam edirlər. Bəzən bahalı şeylər aldıqlarını dostları və ailələrindən də gizlətməyə çalışırlar. Ekstremal vəziyyətlərdə isə artıq bankrot olurlar, çünki qazandıqlarından daha çox xərcləyirlər.
tövsiyələr: büdcə planı qurmaq vəziyyətə başqa aspektdən baxmağa kömək edəcək. Hazırda əldə olan bir şeyin daha yenisini və ya ikincisini almaq istəyəndə qaytarılmalı borcları, ödənməli xərcləri və ya alınmalı olan digər önəmli şeyləri yada salmaq lazımdır.
3) the Compulsive Moneymaker, - yəni davamlı pul qazanma meylində olan tip. Loru dildə desək, qaz vurub qazan dolduran, əli pul gətirən tip.
Əlamətləri:
- daha çox pul qazanmağın xoşbəxtliyin açarı olduğuna inanmaq;
- enerjinin böyük hissəsini maksimum dərəcədə çox pul qazanmağa xərcləmək;
- maddi uğurları olanda başqalarının təsdiqi və təqdirindən həzz almaq.
problemləri: Kompulsiv pul qazanan insanlar maliyyə azadlığı əldə etmək kimi müsbət bir yolda olsalar da, əsas prioriteti sərvətlərinin böyüməsinə verib münasibətlərə laqeyd yanaşmağa başlayanda(məsələn, yaxınları ilə vaxt keçirmək əvəzinə həftəsonları da işləmək), bu, onlar üçün ciddi problemlər yaradır.
tövsiyələr: həyatda puldan daha artıq şeylər olduğunu qəbul etmək lazımdır. Əgər böyük miqdarda sərvət varsa, digərlərinə kömək etməyi amal olaraq qəbul etmək ən yaxşısıdır. Bu, xeyriyyə yardımlarından tutmuş həyatını ailəyə həsr eləyib tətilə getməyə qədər müxtəlif cür ola bilər.
4) the Indifferent-to-Money - yəni, pula qarşı laqeyd olan tip.
əlamətləri:
- nadirən pul barədə düşünmək və büdcə yaratmaq kimi 'fikirlərin' belə diksindirici* iyrənmək, ürəyi bulanmaq mənasında. ingiliscə: nauseous gəlməsi;
- ekstremal vəziyyətlərdə belə pulun pis, mənfi bir şey olduğuna inanmaq;
- pulun həyatdakı önəmli qərarlara təsir etməməli olduğuna dair güclü bir hissi olmaq.
problemləri: pula qarşı bu cür biganə və laqeyd olan bir çox insanların xoşbəxt olmaqları üçün kiçik məğləğdə pula ehtiyac duyduqlarını düşünürlər ki, bu, sağlam düşüncədir. Amma əgər maddi vəziyyətləri özlərindən asılı deyillərsə, yəni partnyordan və ya həyat yoldaşlarından asılıdırlarsa, işlər bir nöqtədə cığırından çıxa bilər.
tövsiyələr: Maddi cəhətdən rahatlıq olsa da, pulun hara getdiyi bilinən, aylıq xərclər və ya borcların bəlirləndiyi nöqtədə olmaq lazımdır. Bütün bunlar gələcəkdə insanı bir çox maddi sıxıntıdan qurtaran şeylərdir.
5) The Saver-Splurger - yəni yığımcıl bədxərclər.
Əlamətləri:
- həm yığımcılların, həm də bədxərclərin, yəni 1 və 2-ci tiplərin xüsusiyyətlərini daşımaq;
- çox pul yığmağa başlayıb, sonra da durduq yerdə bir anda onu xərcləmək;
- kənarda toplanan pulu xərcləməyə başlayanda ehtiyac olmayan və ya nadirən istifadə olunan əşyalar almaq.
problemləri: Kompulsiv yığıcılıq və kompulsiv xərcləmə(tr: savurganlık) arasında pendulum* bunun Azərbaycancasını bilmirəm kimi get-gəl yaşamaq emosional olaraq çox yorucu, türklər demiş, yıpratıcıdır. Yığımcıl bədxərclər pul yığmaq üçün gərgin şəkildə işləyib, yığdıqları pulu da çox qısa müddətdə xərclədikləri üçün tez-tez stress və xəyal qırıqlığı yaşayırlar.
tövsiyələr: 2-ci bənddəki bədxərclər kimi yığımcıl bədxərclər də pulu xərcləməyə qərar verəndə nəyə xərcləyərəkləri barədə nadirən plan qururlar. Nəyisə almadan öncə qarşıdakı 1-2 həftə ərzində necə hiss ediləcəyi, hansı duyğuların yaşanacağı götür-qoy edilməlidir. Maddi(maliyyə) hədəflərini unutmamaq lazımdır.
6) the gambler - hərfi tərcümədə qumarbaz, yəni pulunu şans, mərc oyunları, riskli maliyyə məsələlərinə yatıran, qazancını belə təmin edən tip.
əlamətləri:
- həm "Moneymaker", həm də bədxərclərin, yəni 2 və 3-cü tiplərin davranışlarını sərgiləmək;
- "risk-mükafat" əlaqəsinin verdiyi həyəcana çox tez qapılmaq;
- bəzən sırf can sıxıtntısından qultulmaq üçün mərc/şans işinə pul qoymaq.
problemləri: qumarbaz tipi insanların gözlənilməyən, ani düşüşləri, dağıdıcı itkilərlə qarşılaşmaları heç də təəccüblü hal deyil. Ən bariz risk isə qumarın* burada söhbət kart oyunundan getmir. Risk daşıyan məsələlərdən gedir nəzarətdən çıxması və itkiləri ödəmək üçün borc alınmasıdır. Ailəsi, övladları ola insadırsa da, vəziyyət daha da pisləşəcək.
tövsiyələr: Məqsəd, alınacaq maliyyə risklərinə qarşı sərt, ciddi olmaq olmalıdır. Balans və təminatın olması da vacibdir. Ona görə də hər hansı bir maliyyə qərarı vermədən əvvəl aylıq xərcləri kənara qoymaq lazımdır.
7) The Worrier - yəni narahatlıq yaşayan tip.
Əlamətləri:
- Nə qədər pula sahib olursa-olsun, onu itirmək barədə daimi narahatlıq;
- maddi azadlığa nail olmaqda şəxsi qabiliyyət/bacarıqlara inamsızlıq;
- pul bitərsə nələr olacağı barədə ən pis ssenarini obsessiv şəkildə düşünmək.
problemləri: hadisələrə hazır olunmasa, gələcəkdə nələrin baş verəcəyinin fərqində olmaq ağıllı davranışdır. Amma narahatlıq və təlaşın indiki anda xoşbəxtliyi yox etməsinə göz yummaq heç də yaxşı şey deyil.
tövsiyələr: pul mövzusunda pozitivliyi axtarmaq lazımdır. Maddi məsələlərdəki bu cür narahatlığın haradan gəldiyini anlamaq lazımdır və yeri gələndə maliyyə məsləhətçiləri və ya terapevtlərlə də danışılmalıdır.
Son olaraq ümumiləşdirmə və təkrar üçn
Mənbə: cnbc
